ویتامین D – ویتامین آفتاب
فرهنگ ویتامین‌ها و مواد معدنی
ویتامین D جایگاه ویژه‌ای در میان ویتامین‌ها دارد، زیرا بدن انسان می‌تواند این ویتامین محلول در چربی را به‌طور طبیعی در پوست تولید کند. برای این کار، بدن به میزان کافی نور خورشید، به‌ویژه اشعه‌های UVB، نیاز دارد. با این حال، تولید طبیعی ویتامین D در بدن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به عواملی مانند فصل و نوع پوست بستگی دارد.
افرادی که به‌طور منظم در فضای باز، به‌ویژه در ماه‌های تابستانی، وقت می‌گذرانند، می‌توانند بخش عمده‌ای (تا 80-90 درصد) از نیاز ویتامین D خود را از طریق تولید طبیعی بدن تأمین کنند. اما در صورت ضعیف بودن تابش نور خورشید، پرهیز از آفتاب به دلایل مختلف یا کاهش توانایی بدن در تولید این ویتامین، اهمیت تأمین ویتامین D از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌های غذایی افزایش می‌یابد.
علل کمبود ویتامین D در ایران
در ماه‌های مهر تا اسفند، تابش نور خورشید در بسیاری از نقاط ایران معمولاً به اندازه کافی قوی نیست تا تولید مناسب ویتامین D در بدن را تضمین کند. به همین دلیل، بدن در این بازه زمانی بیشتر به ذخایر ویتامین D متکی است.
علاوه بر زمان سال و ساعات روز، عوامل دیگری نیز می‌توانند بر کاهش تولید ویتامین D در بدن تأثیر بگذارند، از جمله:
-
شرایط آب‌وهوایی (مانند روزهای ابری یا آلودگی هوا)
-
محل سکونت و عرض جغرافیایی (مناطق شمالی یا کوهستانی)
-
مدت‌زمان حضور در فضای باز
-
افزایش سن
-
رنگ پوست تیره‌تر
-
پوشیدن لباس‌های پوشیده
-
استفاده از کرم‌های ضدآفتاب
با توجه به این عوامل، تأمین ویتامین D از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌ها به‌ویژه در فصول سرد سال، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
دلایل و گروه‌های در معرض خطر کمبود ویتامین D
میزان تأمین ویتامین D از طریق تولید طبیعی بدن می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. گروه‌های در معرض خطر کمبود شامل افرادی هستند که کمتر در فضای باز وقت می‌گذرانند یا امکان حضور در فضای باز را ندارند، مانند افراد با محدودیت‌های حرکتی، بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن که نیاز به مراقبت دارند، یا سالمندان. در سالمندان، توانایی پوست برای تولید ویتامین D به‌مرور زمان کاهش می‌یابد و ممکن است این توانایی به کمتر از نصف کاهش یابد. افراد با رنگ پوست تیره نیز جزو گروه‌های در معرض خطر هستند. به دلیل محتوای بیشتر ملانین در پوست، تولید ویتامین D در این افراد کمتر است. برای تولید همان میزان ویتامین D، این افراد نیاز به مدت زمان بیشتری در معرض نور خورشید دارند.همچنین، افرادی که تنها با لباس‌های پوشیده از خانه خارج می‌شوند، چه به دلایل فرهنگی و چه مذهبی، در معرض کمبود ویتامین D قرار دارند.
گروه‌های در معرض خطر:
- افرادی که به‌ندرت در فضای باز هستند
- سالمندان
- افراد با رنگ پوست تیره
- افرادی که با پوشش کامل از خانه خارج می‌شوند
علائم و پیامدهای کمبود ویتامین دی
با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که تقریباً 60 درصد از جمعیت عمومی به سطح مطلوب ذخایر ویتامین D نمی‌رسند (غلظت 25-هیدروکسی‌ویتامین D در خون برابر یا بیش از 50 نانومول در لیتر یا 20 نانوگرم در میلی‌لیتر). به‌عنوان مثال، بسیاری از افراد به دلیل تأمین ناکافی ویتامین D نمی‌توانند از اثرات پیشگیرانه آن برای سلامت استخوان‌ها بهره‌مند شوند، از جمله کاهش خطر افتادن و شکستگی استخوان‌ها. در صورت کمبود شدید ویتامین D، ممکن است اختلالاتی در متابولیسم استخوان بروز کند و علائمی مانند کاهش قدرت عضلانی و افزایش حساسیت به عفونت‌ها ظاهر شوند.
رسیدگی به سطح ویتامین D و تأمین مناسب آن، نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط دارد.
